😈 De duivel en zijn grootste truc: democratie als dekmantel

Democratie klinkt simpel. Burgers stemmen, hun stem telt, en macht blijft eerlijk verdeeld.

Maar kijk naar Europa vandaag:

• In Brussel worden wetten gemaakt die miljoenen mensen raken, zonder dat jij of ik er direct iets over te zeggen hebben.

• Nationale parlementen tekenen vaak blind mee, want Europese regels gaan altijd voor.

• Kritiek? Dan word je weggezet als extremist of complotdenker.

Daar komt bij dat Europese wetgeving voorrang heeft op nationale wetten. Dit principe – de Primacy of EU Law – is meerdere malen bevestigd door het Europees Hof van Justitie. Dat betekent concreet dat als Spanje of Nederland een wet maakt die botst met Europese regels, de nationale wet automatisch ongeldig wordt verklaard. Nationale parlementen tekenen vaak blind mee, omdat ze juridisch gezien weinig ruimte hebben om af te wijken.

Voorbeelden hiervan zijn legio:

• Het stikstofbeleid in Nederland is grotendeels het gevolg van EU-richtlijnen voor natuurbehoud.

• De invoering van de digitale euro wordt voorbereid door de ECB, met beperkte publieke inspraak, terwijl dit rechtstreeks raakt aan privacy en financiële vrijheid.

• De ESG-rapportageplicht voor bedrijven (Corporate Sustainability Reporting Directive) dwingt ondernemingen tot kostbare aanpassingen, ook al heeft de gemiddelde burger hier nooit voor gestemd.

En wie kritiek uit op dit systeem, wordt al snel weggezet als extremist of complotdenker. Denk aan boerenprotesten of zorgen over soevereiniteit: in de media wordt vaak de nadruk gelegd op "extreme geluiden" in plaats van de inhoudelijke bezwaren.

De vraag is dus: hebben we nog te maken met democratie in de zuivere zin van het woord? Of is het meer een toneelstuk, waarin de uitkomst al vaststaat en burgers vooral toeschouwer zijn?

Op papier draait links om gelijkheid, solidariteit en bescherming van de zwakkeren. In de praktijk zien we echter dat dit vaak uitmondt in regelzucht, herverdeling en bemoeienis. Wat begint als idealisme eindigt vaak in controle.

• Digitale euro
  Officieel gepresenteerd als een moderne betaalmethode die het leven makkelijker moet maken. De Europese Centrale Bank geeft zelf toe dat transacties traceerbaar zullen zijn. Daarmee krijgt de overheid in theorie zicht op elke betaling die je doet. Dat kan leiden tot gedragssturing: kortingen voor wie “groen” koopt, of blokkades bij ongewenste uitgaven. Het is geen toeval dat landen als China al een vergelijkbaar systeem gebruiken via de digitale yuan.

• ESG-regels
  Bedoeld om bedrijven duurzamer te maken, maar in de praktijk vaak een bureaucratisch dwangmiddel. Grote multinationals kunnen zich de rapportages en compliance-afdelingen permitteren, kleine bedrijven stikken erin. Burgers krijgen de rekening gepresenteerd in de vorm van hogere prijzen of beperkte keuze. Onder de Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD) zijn duizenden bedrijven verplicht tot gedetailleerde rapportages die weinig te maken hebben met directe milieuwinst, maar wel macht geven aan toezichthouders en financiële instellingen.

• Online censuurwetten
  De Digital Services Act wordt verkocht als bescherming tegen nepnieuws en haatzaaierij. In werkelijkheid geeft het de EU de macht om platforms zware boetes op te leggen als zij “desinformatie” niet genoeg bestrijden. Het probleem? Niemand definieert objectief wat desinformatie is. Kritiek op vaccinbeleid, klimaatdoelen of EU-beleid kan zomaar onder die noemer vallen. Zo verandert een wet die zogenaamd de burger moet beschermen in een instrument om afwijkende stemmen te dempen.

Hoe harder men roept dat dit “democratisch” en “voor het algemeen belang” is, hoe meer het in werkelijkheid lijkt op een systeem dat iedereen in hetzelfde hokje duwt. Collectieve gelijkheid klinkt mooi, maar eindigt vaak in collectieve controle.

Het draait allemaal om woorden. Macht verschuilt zich achter taal. Woorden die positief klinken, maar in werkelijkheid iets heel anders betekenen. Het is framing: het herschrijven van de werkelijkheid door simpelweg de naam te veranderen.

• Vrijheid wordt veiligheid genoemd
  Denk aan surveillancesystemen, camera’s in de openbare ruimte en massasurveillance via apps of bankgegevens. Altijd verkocht als middel om jou “veilig” te houden. Maar in feite lever je vrijheid in voor een belofte die nooit volledig waargemaakt kan worden.

• Controle heet verantwoordelijkheid
  Burgers en bedrijven krijgen steeds meer regels opgelegd “om hun verantwoordelijkheid te nemen”. Van CO₂-heffingen tot rapportageplichten. Maar in plaats van echte verantwoordelijkheid, betekent dit vooral dat de overheid of instellingen bepalen hoe jij moet leven en ondernemen.

• Uniformiteit heet inclusiviteit
  Beleidsmakers verkopen eenheidsdenken als “iedereen hoort erbij”. In werkelijkheid leidt het tot één opgelegde norm. Afwijkende meningen of keuzes worden al snel als exclusief of zelfs gevaarlijk bestempeld.

Dit soort taalverschuivingen zijn geen toevalligheden. Ze zijn onderdeel van een strategie om weerstand te neutraliseren. Als je kritiek hebt op “veiligheid”, klink je plots tegen vrijheid. Als je vraagtekens zet bij “inclusiviteit”, word je neergezet als iemand die uitsluit.

Zo wordt democratie langzaam uitgehold en misbruikt als wapen. De grootste truc van de macht? Ze verkopen je ketenen alsof het sleutels zijn.

Elke vier of vijf jaar mogen burgers naar de stembus. Dat voelt als invloed, maar in werkelijkheid is de speelruimte klein. Europese verdragen en internationale afspraken liggen al vast, ongeacht welke partij wint. Zelfs nieuwe regeringen blijken vooral uitvoerders van beleid dat eerder in Brussel of bij instellingen als de ECB en de VN is afgesproken. Het stemhokje is daarmee geen hefboom van macht meer, maar een ritueel dat het systeem legitimeert.

De werkelijke besluiten vallen vaak achter gesloten deuren: bij commissies, lobbyclubs en adviesraden waar grote bedrijven, banken en invloedrijke families de toon zetten. Denk aan de rol van BlackRock in Europees klimaatbeleid, of de invloed van farmaceutische lobby’s tijdens de coronajaren. Officieel democratisch gekozen politici schuiven aan, maar hebben zelden de kennis of macht om de koers echt te bepalen. Het resultaat: beleid dat wordt verkocht als “voor de burger”, maar in de praktijk de belangen van een kleine elite dient.

Toch groeit het bewustzijn. Steeds meer mensen merken dat het huidige systeem schuift richting centralisatie en controle. Dat zie je op verschillende fronten:

• Protesten en referenda: Van boerenprotesten tot bewegingen tegen lockdowns en klimaatmaatregelen, overal in Europa komen burgers op straat omdat ze het gevoel hebben dat besluiten boven hun hoofd genomen worden.

• Vertrouwen in instituties daalt: Uit Eurobarometer-enquêtes blijkt dat het vertrouwen in nationale regeringen en de EU gestaag afneemt. Mensen voelen zich niet meer gehoord.

• Media en censuur: Discussies rond censuur op sociale media, de Digital Services Act en factcheck-programma’s maken steeds meer burgers duidelijk dat vrijheid van meningsuiting niet meer vanzelfsprekend is.

• Economische druk: Stijgende lasten, strengere klimaatnormen en regelgeving zoals ESG of stikstofplannen geven veel burgers het idee dat hun leefstijl en werkgelegenheid onder druk staan zonder dat zij daar echt iets over te zeggen hebben.

Het resultaat is dat steeds meer mensen beseffen: de spelregels van onze democratie zijn aan het verschuiven. Wat wordt gepresenteerd als vooruitgang en bescherming, voelt in de praktijk steeds vaker als beperking en dwang.

Het besef groeit dat democratie niet alleen een stembiljet is, maar ook transparantie, zeggenschap en het recht om afwijkend te denken. Wanneer die waarden langzaam verdwijnen achter lagen van regels, verdragen en framing, blijft er weinig over van het oorspronkelijke idee.

Of zoals men zegt: “De grootste truc van de duivel is misleiding.”

• EU-wetten hebben voorrang op nationale wetgeving: vastgelegd in de Primacy of EU Law, bevestigd door het Europese Hof van Justitie. link

• Digitale euro: Europese Centrale Bank onderzoekt en test momenteel de digitale euro, met officiële documenten die expliciet vermelden dat transacties traceerbaar zijn (ECB, 2023–2024). link

• ESG-verplichtingen: Europese richtlijnen (zoals de Corporate Sustainability Reporting Directive) dwingen bedrijven tot uitgebreide rapportage en naleving. link

• Online censuur: De Digital Services Act geeft de EU bevoegdheden om “desinformatie” te reguleren, inclusief boetes voor platforms die afwijkende content onvoldoende beperken. link

• Centrale besluitvorming in Brussel: De Europese Commissie heeft het exclusieve recht om wetgeving voor te stellen, nationale parlementen kunnen dit niet tegenhouden. link